حمام گپ، از جاذبه های تاریخی و گردشگری خرم آباد

حمام گپ خرم آباد

آشنایی با حمام گپ در خرم آباد

یکی از بناهای مهم ایرانی حمام های عمومی هستند که اوج ساخت آن ها دوره ی صفویه و اوایل دوره قاجار بود. این حمام ها در هر شهری ساخته می شد که خرم آباد هم از آن بی بهره نبود. یکی از حمام های تاریخی معروف در خرم آباد لرستان حمام گپ (حمام آسیا) می باشد. گپ در گویش لری به معنای بزرگ است.

حمام گپ کجاست ؟

حمام گپ (حمام آسیا) در دوران صفویه ساخته شده است و در خرم آباد، میدان گپ، در مجاورت خیابان حافظ واقع شده و این اثر در تاریخ 17 خرداد 1378 با شماره ی ثبت 2357 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. حمام تاریخی گپ (آسیا) که بخش اصلی آن بر روی چهارستون سنگی قرار گرفته است.

ساخت حمام بزرگ را به علیمردان خانِ والی (متوفی به سال 1151 هجری قمری) نسبت می دهند، از آنجایی که این حمام در اوایل دوران قاجاریه، توسط یکی از بزرگان لرستان به نام حسین خان ساکی، مرمت و بازسازی شده است، حمام گپ حدود یک قرن با نام «حمام حسین خان» شناخته می شد.

در حال حاضر حمام گپ پس از بازسازی‌ و مرمت به کافه ای زیبا تبدیل شده است.

حمام گپ خرم آباد به کافه تبدیل شده است

حمام بزرگ در گذشته، برای نظافت مردم مورد استفاده قرار می‌ گرفت. حمام گپ که در گذشته با نام حمام بازار هم شناخته می‌ شد، آخرین بنای تاریخی بازمانده از بخش بازار اصلی و کهنه شهر خرم آباد می‌ باشد. (که در زمان های قدیم، تشکیل شده از قیصریه، مسجد بازار، کاروانسرا، تیمچه و راسته ها بوده است)

این بنا حدود 710 متر مربع مساحت دارد.

حمام گپ خرم آباد در گذشته دو درب ورودی داشته است، یکی از آن ها در ابتدای راسته مس گران ( خیابان حافظ فعلی ) قرار داشته است و دیگری در صحن مسجد بازار باز می‌ شد و در حال حاضر، به راسته سراجان ( خیابان فردوسی فعلی) ختم می شود. ورودی دوم این حمام تاریخی، در گذشته به وسیله یک کوچه کم عرض به محله امامزاده زید بن علی (ع) ختم می شد تا زنان برای حمام رفتن، مجبور نباشند از میان بازار عبور کنند. در گذشته، این حمام از یک ساعت قبل از اذان صبح تا طلوع آفتاب مخصوص آقایان و بعد از آن تا عصر مخصوص بانوان و مجددا از عصر تا غروب آفتاب، آقایان از آن استفاده می کردند.

مکان حمام تاریخی گپ

شکل و ساختار سربینه حمام

در ورودی حمام چند پله وجود دارد. اگر از پله ها پایین بروید، وارد فضای اصلی و بزرگی می شوید که به آن «سربینه» می گویند. این قسمت فضای عمومی حمام، به نوعی رختکن است. مردم لباس های خود را در رختکن در می آوردند و آماده ی حمام کردن می شدند. در آن زمان، در این مکان کارهایی از جمله اصلاح کردن ریش و مو، صرف غذا، و استراحت هم انجام می شد.

حمام گپ شامل حمام سرد و حمام گرم بوده که فضایی کوچک بین این دو برای قرار گرفتن دلاک در نظر گرفته شده بود.

از نظر فضاهای داخلی حمام گرم و حمام سرد شبیه هم هستند که بخشی از آن به علت استفاده از آب شهری به دوش های خصوصی تبدیل شده (که مدتها پیش دوش ها جمع آوری شد) و ورودی خزینه هم بسته شده بود. همچنین در این حمام دو چال حوض وجود داشت (فضایی برای شنا که آب آن نه خیلی گرم و نه خیلی سرد بوده) که هم اکنون مسدود می باشند.

از طرف دیگر بخش اصلی حمام در مرکز بنا بر روی چهارستون سنگی قرار گرفته که در چهار طرف آن، چهاررختکن با پلان صلیبی قرار دارند. پوشش رختکن تاق و تویزه است و فضای چهارضلعی مرکزی هم به وسیله کاربندی به پلان گرد تبدیل شده است. در مرکز گنبد این حمام جامخانه‌ای قرار دارد که نور فضای داخلی را فراهم می کند.

ورودی دیگری هم در گوشه جنوب شرقی قرار دارد که به پشت حمام گرم و بخش تون حمام راه دارد. این نکته ضروری است که در سال های گذشته فضای تون به وسیله موتور و نفت سیاه حرارت مورد نیاز برای حمام را فراهم می کرد. مسلماً در زمان ساخت حمام، سوخت مورد نیاز آن از چوب، هیمه، خار و خاشاک و مواد سوختی مشابه آن ها بودند که فضاهای انبار مورد نیاز سوخت ها هنوز هم باقی است.

موقعیت مکانی حمام گپ

حمام گپ در شهر خرم آباد استان لرستان، در حد فاصل خیابان فردوسی و مولوی قرار گرفته است، از دیگر جاذبه های تاریخی مجاور و نزدیک حمام گپ، می توان به «بازار خرم آباد»، «امامزاده زید بن علی (ع)» و «آرامگاه باباطاهر خرم آباد» نام برد.

پیشنهاد ویژه